Q: မရွင္းတာေလး ၁ခုေလာက္ရွိလို႔ ေမးခြင့္ျပဳပါဆရာ။ ဝမ္းဗိုက္၏ ညာဘက္ခ်က္ေအာက္ဘက္က ဗုိက္ေအာင့္တိုင္း အူအတက္ ျဖစ္ႏိုင္ပါသလား။ အျမဲတမ္း မေအာင့္ပဲ တခါတေလမွ ေအာင့္ျပီး ၁၅ မိနစ္ေလာက္ေနလွ်င္ ျပန္ေပ်ာက္ သြားပါတယ္။ ေအာင့္လွ်င္လည္း ခါးကုန္းေနသည္အထိ ေအာင့္ပါတယ္။ အူအတက္ သို႔မဟုတ္ မည္သည့္ ေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ပါသလဲ။ မည္သို႔ ကုသ၍ ရႏိုင္ပါမည္ကိုလဲ ေက်းဇူးျပဳ၍ ညႊန္ၾကားေပးေစလိုပါတယ္ ဆရာ။
A: အူအတက္ရွိတဲ့ေနရာကို အျပင္ကေန အတိအက်သိခ်င္ရင္ စိတ္ကူးမ်ဥ္းဆြဲရတယ္။ “ခ်က္” ရယ္၊ “တင္ပါးဆံုရိုးျပား ထိပ္ေနရာ” ရယ္ကို မ်ဥ္းတေၾကာင္းဆြဲပါ။ အဲဒီေနရာဆိုတာက ခါးေဘးေအာက္၊ ေပါင္အထက္မွာ လက္နဲ႕စမ္းရင္ အရိုးမာမာ ဘုကေလးလို ရွိေနတဲ့ေနရာပါ။ ပိန္ပိန္-ဝဝ စမ္းလို႔ရတယ္။ တင္ပါးမွာ ေဆးထိုးတဲ့အခါ အဲဒီအရိုးစြန္းေလးကို လက္မနဲ႔ စမ္းျပီးထိုးတာ ေကာင္းတဲ့သင္ၾကားမႈကို ရထားသူျဖစ္တယ္။
ဆြဲထားတဲ့မ်ဥ္းကို သံုပိုင္းညီညီ စိတ္ထဲမွာဘဲ ပိုင္းၾကည့္လိုက္ပါ။ ခ်က္ဘက္က ၂ ပိုင္းနဲ႔ အရိုးစြန္းဘက္က ၁ ပိုင္း ဆံုရာ ေနရာရဲ႕ ေအာက္တည့္တည့္မွာ အူအတက္က ရွိေနတယ္။ အူအတက္မွာ တခုခုျဖစ္ရင္ အမ်ားဆံုးနာတာက အဲဒီ (ပြိဳင့္)မွာ နာတာက အမ်ားဆံုး ျဖစ္တယ္။ နည္းနည္းလြဲတာလည္း ရွိတာေပါ့။
အူအတက္ေရာဂါေတြမွာ Acute Appendicitis ရုတ္တရက္ေရာင္တာရယ္၊ Sub-Acute Appendicitis ရက္ပိုၾကာတာရယ္၊ Appendicular Abscess, Burst Appendix ျပည္တည္-ေပါက္ထြက္သြားတာရယ္၊ Appendicular Lump အစိုင္အခဲ ျဖစ္ေနတာရယ္ ဆိုျပီးရွိတယ္။ ရုတ္တရက္ေရာင္ရင္ ခ်က္ခ်င္းျဖစ္၊ ခ်က္ခ်င္း ဆရာဝန္ဆီေရာက္၊ ခ်က္ခ်င္း ခြဲစိတ္ရတာမ်ိဳး ျဖစ္တယ္။ နာရင္လဲ ေခတ္စကားနဲ႔ဆို အသားကုန္နာတာေပါ့။ ေပါက္သြားရင္ ရုတ္တရက္ေရာင္တာထက္ ပိုနာတယ္။
သိပ္မဆိုးလို႔ ဆရာဝန္ဆီလည္း မေရာက္၊ ေပါက္လဲမထြက္သူေတြက ရက္ နည္းနည္းရွိမွ ေရာက္လာတတ္တယ္။ ခ်က္ခ်င္း ခြဲစရာလည္း မလိုဘူး။ ရက္ေနာက္က်မွာလာသူေတြကို ေျပာခဲ့တဲ့ေနရာကို ေသျခာျခာစမ္းရင္ အစိုင္အခဲကုိ ေတြ႔ႏိုင္တယ္။ ဒီလိုလူနာကိုလည္း ခ်က္ခ်င္းမခြဲဘူး။ ၂ လတန္သည္၊ ၃ လတန္သည္ ေစာင့္ျပီး၊ ေအးေအးေဆးေဆး လူနာလည္းအား ဆရာဝန္လည္း အလုပ္မမ်ားခ်ိန္မွာ ရက္ေရြးျပီး ခြဲစိတ္ရတယ္။
ေျပာတဲ့ေနရာမွာ နာတိုင္း အူအတက္ ဟုတ္ခ်င္မွ ဟုတ္တယ္။ အူအတက္ေရာဂါျဖစ္တာကို ပိုေသျခာေအာင္ စမ္းရမယ္။ ေဆးခန္း လက္ေထာက္ဆရာမေတြကို သင္ေပးသလို ေရးပါရေစ။ လူနာကို ပက္လက္ထား၊ ဗိုက္ကို လက္ဝါးျပင္နဲ႔ အသာအယာ စမ္းပါ။ အူအတက္ရွိတဲ့ေနရာကို တခါတည္း သြားမစမ္းေသးနဲ႔အံုး။ စမ္းတဲ့လက္နဲ႔ လူနာ့ဗိုက္ ရင္းႏွီး ၾကြမ္းဝင္သြားေအာင္ စကားစျမီေျပာရင္း စမ္းပါ။ ပိုင္ပိုင္ႏိုင္ႏိုင္၊ ကိုယ့္လက္ဝါးနဲ႔ သူ႔ဗိုက္သားနဲ႔ အမ်ိဳးေတာ္ေနသလို ျဖစ္ေအာင္လုပ္ျပီး စမ္းပါ။ ခဏေနမွ အူအတက္ရွိရာ တည့္တည့္ကို တပဲသားမွ လြဲမသြားေအာင္ စမ္းပါ။ နာ-မနာ ဆိုတာ သိဘို႔ျဖစ္တယ္။ စမ္းေနရင္း လူနာကို နာသလား ေမးစရာ မလိုေသးဘူး။ လူနာ့ မ်က္ႏွာကိုသာ ၾကည့္ေနပါ။ နာတာကို အမူအယာနဲ႔ သိႏိုင္တယ္။ မ်က္ႏွာ ရံႈ႕သြားမယ္။ လိုမွသာ နာ-မနာေမးပါ။
နာတာကို ဘာသာျပန္ရင္ Pain, Painful ေပါ့။ အမွန္က ခံစားရသူကေန “နာတယ္ဆရာ” လို႔ ဆရာဝန္က လက္နဲ႔မထိခင္ ေျပာတာကိုသာ အဲလိုေခၚတယ္။ စမ္းၾကည့္တဲ့အခါ နာတာကို Tenderness လို႔ ေခၚရတယ္။ အူအတက္ ေရာင္ရင္ Pain ေရာ Tenderness ေရာရွိတယ္။ ေလနာသမားကို စမ္းရင္ Pain ရွိေပမဲ့၊ စမ္းတဲ့လက္ေၾကာင့္ အနာေတာင္ သက္သာႏိုင္တယ္။
နာတာသိယံုနဲ႔ “ဟာ အူအတက္ကြ” လို႔ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို (ဂ်မ့္ပ္) မလုပ္နဲ႔အံုး။ ဆက္စမ္းရအံုးမယ္။ နာပါတယ္ဆိုတဲ့ အူအတက္ေနရာကို အသာအယာ ဖိေပးထားျပီး၊ ရုတ္တရက္ စမ္းတဲ့လက္ကို ၉ဝ ဒီဂရီ ျပန္ မ, ျပစ္လိုက္ပါ။ အဲဒီအခါ လူနာ့မ်က္ႏွာ တခါထပ္ရံႈ႕လိမ့္မယ္။ မတတ္သာလို႔ “မေရႊတက္” ႏွစ္ခါနာ ျဖစ္ေအာင္လုပ္ရတာ။ “ေဆာရီး” ေနာ္။ ပိုေသျခာလာျပီ။ အဲ ႕႕႕ လူနာနားက မခြါနဲ႔အံုး။
စမ္းတဲ့လက္ကို အူအတက္ မရွိတဲ့ ဗိုက္ေအာက္ပိုင္း ဘယ္ဘက္ျခမ္းကို စမ္းပါ။ ေမးရင္ မနာဘူးေျပာမယ္။ အဲဒီဘက္ကေန အူအတက္ဆီ တြန္းေပးၾကည့္လိုက္ပါ။ ေရာင္ေနတဲ့ အူအတက္ဆီ တဖက္က အူေတြကို တြန္းဖိေပးလို႔ နာျပန္ရတာ ျဖစ္တယ္။ “မေရႊတက္” ခင္ဗ်ာ တတိယမိနာတယ္ ေျပာလိမ့္မယ္။ ဒုတိယမိ “ေဆာရီး” ေနာ္။
ပိုပိုေသျခာလာျပီ။ ဒါတင္ဘဲလားဆိုေတာ့ မဟုတ္ေသးဘူး။ ကိုယ္ပူတယ္ မေျပာလည္း အဖ်ားတိုင္းပါ။ အပူခ်ိန္ ျမင့္ေနရင္ ေျပာေပတာ့။ “ယူ႔ အပဲန္ဒစ္ တခုခုျဖစ္ေနျပီ” လို႔။
ေတာ္ေတာ့ဆရာက ဒါေလာက္ဘဲ သင္မယ္။ ကိုယ္သင္တဲ့ ဆရာမ အကုန္အစင္ ရေစခ်င္တယ္။ ဆက္ေမးစရာ၊ စမ္းစရာ၊ က်န္ေသးတယ္။ လူနာေတြဟာ တေယာက္နဲ႔ တေယာက္ အနာခံႏိုင္တာ မတူၾကသလို ပညာခံလည္း ကြာတယ္။ တခ်ိဳ႕က သဲတယ္။ ပါလာတဲ့ အမ်ိဳးေတြေရွ႕ ခြ်ဲခ်င္လို႔ ဟိုေနရာစမ္းလည္း နာတယ္၊ ဒီေနရာလည္း နာတယ္၊ လုပ္တတ္တယ္။ တခ်ိဳ႕က ပညာခံနည္းေတာ့ မေျပာတတ္ဘူး။ တိတိပပ သိရေအာင္လုပ္ရမယ္။ Sympathy ကို ခဏထား Empathy နဲ႔ စမ္းပါေလ။
လူနာက အမ်ိဳးသမီးဆိုရင္ ဆက္ေမးစရာေတြ ရွိလာျပီ။ အျဖဴဆင္းသလား ေမးပါ။ ဆင္းရင္ ယားသလား ေမးပါ။ ေမြးလမ္းေၾကာင္း ေရာင္တာလည္း ထည့္စဥ္းစားရမယ္။ သားအိမ္ျပြန္ ညာဘက္ေရာင္ေနရင္ အူအတက္ေနရာနဲ႔ သိပ္နီးလို႔ နာတဲ့ေနရာ တူတယ္။ အူအတက္က သူခ်ည္းျဖစ္ရင္ အျဖဴမဆင္းဘူး။ ဘယ္ဘက္ပါ နာခ်င္နာေနမယ္။ ဒါဆို အူအတက္ မဟုတ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။
ရာသီမွန္-မမွန္ ေမးပါ။ မမွန္ရင္ ထိန္သလား။ အိမ္ေထာင္ရွိရင္ ကုိယ္ဝန္ရွိလား ေမးပါ၊ စစ္ပါ။ ကိုယ္ဝန္ႏုတံုး၊ သားအိမ္ျပင္ပ၊ ညာဘက္ျပြန္မွာ ကုိယ္ဝန္တည္ရင္ ဆင္တူေနျပန္တယ္။
ကေလး-လူၾကီး၊ အမ်ိဳးသမီး-အမ်ိဳးသား၊ သန္ေကာင္ကိုလည္း ထည့္စဥ္းစားပါ။ Pain ဘဲရွိမယ္။ Tenderness မရွိဘူး။
ေနာက္တခါ ဝမ္းကိုက္ဘူးတဲ့ ရာဇဝင္လည္း ေမးပါအံုး။ (အမီးဗား) ဝမ္းကိုက္ပိုးက အူမၾကီးအစပိုင္း၊ အူအတက္ ထြက္တဲ့ေနရာ Caecum မွာ လာေရာင္တတ္တယ္။ သူကလည္း ဖ်ားႏိုင္တယ္။ အစိုင္အခဲလိုလိုလည္း စမ္းလို႔ရတယ္။ Appendicular lump နဲ႔ ခြဲသိရမယ္။
ဆီးလမ္းေၾကာင္းမွာ ေက်ာက္ကပ္ကေန ဆီးအိမ္ကို ဆင္းတဲ့ Ureter ဆီးျပြန္ ညာဘက္ထဲမွာ ေက်ာက္က တစ္ေနရင္လည္း နာတယ္။ နာတာက အူအတက္ထက္ေတာင္ နာတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ ေခြ်းျပန္တဲ့အထိ။ သူနာတာကို Pain လို႔ မေခၚဘူး။ Agony လို႔ ေခၚမွ တိက်တယ္။ ခ်ဳပ္လိုက္ၾကေအာင္။ ေမးတဲ့သူမွာ Acute Appendicitis မဟုတ္ႏိုင္ပါ။ လိုတာေတြ စစ္ပါ။ လိုတယ္ထင္ေသးရင္ ေမးပါ။
Credit To : Dr. တင့္ေဆြ
No comments:
Post a Comment